Jean Monnet Chair

Projekt Trójkąt równoboczny czy bermudzki? Stan, możliwości, opłacalność i perspektywy na przyszłość współpracy państw Trójkąta Weimarskiego w Unii Europejskiej / Das gleichseitige Dreieck oder das Bermuda-Dreieck? Stand, Möglichkeiten, Profitabilität und Zukunftsaussichten der Zusammenarbeit von Staaten des Weimarer Dreiecks in der Europäischen Union jest realizowany w ramach grantu przyznanego w 2022 r. przez Polsko-Niemiecką Fundację na rzecz Nauki. Badania są prowadzone przez konsorcjum, w skład którego wchodzą dwie uczelnie: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (UJ - lider konsorcjum) oraz Europejski Uniwersytet Viadrina we Frankfurcie nad Odrą (EUV). Kierownikami projektu są: dr Adam Kirpsza z UJ i dr Kamila Schöll-Mazurek z EUV. Projekt będzie realizowany w latach 2022-2024.

W 2021 r. minęła 30-ta rocznica powstania Trójkąta Weimarskiego (TW) - nieformalnego forum współpracy Niemiec, Polski oraz Francji, które zostało ustanowione 28 sierpnia 1991 r. w Weimarze przez ministrów spraw zagranicznych tych krajów (Krzysztofa Skubiszewskiego, Rolanda Dumasa oraz Hansa-Dietricha Genschera). Jest to znakomita okazja, aby zbadać efektywność i sens istnienia tej formuły w kontekście Unii Europejskiej. Dotyczy to zwłaszcza okresu po wejściu Polski do UE w 2004 r., kiedy cele TW uległy modyfikacji. Od tej pory miał on stać się bowiem forum konsultacji i wypracowywania wspólnych stanowisk przez Niemcy, Polskę i Francję w zakresie polityki europejskiej.

LUKI BADAWCZE

Jak dotychczas Trójkąt Weimarski był przedmiotem wielu opracowań naukowych. W literaturze można jednak zauważyć cztery istotne luki badawcze. Po pierwsze, brakuje kompleksowych badań, które analizowałyby jakość oraz uwarunkowania kooperacji Niemiec, Polski i Francji w ramach TW w kontekście procesu legislacyjnego UE. W szczególności niewiele wiadomo, jak wyglądają realne konsultacje przedstawicieli tych państw oraz jaka jest ich skuteczność, to jest czy w ich ramach wypracowują oni wspólne stanowiska w sprawie aktów prawnych UE, a jeśli tak, to jakie czynniki powodują, że te stanowiska są bardziej lub mniej zgodne. Po drugie, brakuje badań empirycznych na temat opłacalności kooperacji w ramach TW. W szczególności wciąż nie wiadomo, czy budowanie koalicji weimarskiej, polegającej na prezentowaniu wspólnego lub zbliżonego stanowiska w sprawie legislacji UE, zapewnia Niemcom, Polsce i Francji wyższy poziom sukcesu w negocjacjach niż sojusze z innymi państwami. Po trzecie, dotychczasowe studia poświęcone TW miały głownie charakter opisowy, koncentrując się na ewolucji historycznej tej inicjatywy, omówieniu wybranych szczytów weimarskich czy dokonaniu bilansów. Brakuje natomiast zaawansowanych badań empirycznych, zwłaszcza ilościowych, które ujawniłyby rzeczywistą efektywność i opłacalność tej formy współpracy. Po czwarte, mimo 30-letniego istnienia TW, obszar badań nad tą inicjatywą jest kompletnie nieznany w literaturze światowej, o czym świadczy śladowa liczba publikacji w bazie Web of Science, która indeksuje najlepsze czasopisma posiadające impact factor (IF).

PYTANIA BADAWCZE

Projekt stara się wypełnić te luki badawcze. Jego celem jest kompleksowa i empiryczna analiza stanu, możliwości oraz opłacalności współpracy Niemiec, Polski oraz Francji w ramach Trójkąta Weimarskiego w procesie legislacyjnym UE. Zadaniem projektu jest także identyfikacja problemów i ich przyczyn we współpracy między państwami TW, a także sformułowanie rekomendacji, które pozwolą je rozwiązać oraz zapewnić tym krajom większe możliwości wykorzystywania tej kooperacji do realizacji własnych preferencji przy uchwalaniu legislacji UE.

Projekt stara się odpowiedzieć na trzy pytania badawcze:

• Jak wygląda współpraca państw TW w UE? W szczególności: czy kraje te w ogóle współpracują ze sobą, w jaki sposób, w jakich formatach i obszarach, jak wygląda intensywność tej kooperacji?
• Jakie czynniki wpływają na efektywność współpracy państw TW w procesie legislacyjnym UE? Mówiąc precyzyjniej, jakie determinanty zwiększają lub zmniejszą zgodność Niemiec, Polski i Francji w czasie głosowań nad aktami prawnymi UE w Radzie oraz powodują, że kraje te zawierają wspólną koalicję w negocjacjach nad tymi regulacjami?
• Czy współpraca w ramach TW jest opłacalna w procesie legislacyjnym UE? Inaczej mówiąc, czy zawiązanie koalicji weimarskiej, rozumiane jako zbliżanie lub prezentowanie zgodnego stanowiska w sprawie legislacji UE, zwiększa sukces tych państw w negocjacjach, a jeśli tak, to po spełnieniu jakich warunków?

​​METODOLOGIA BADAŃ

​Aby odpowiedzieć na pierwsze pytanie badawcze, przeprowadzone zostanie badanie ankietowe. Członkowie zespołu przygotują specjalną ankietę w języku polskim, niemieckim i francuskim, w której będą zawarte pytania zamknięte i otwarte dotyczące stanu i oceny współpracy w ramach TW. Ankieta zostanie wysłana do każdego ministerstwa rządów Niemiec, Polski i Francji. Uzyskane odpowiedzi będą poddane analizie ilościowej oraz jakościowej, które pozwolą ocenić obecny stan, intensywność i efektywność współpracy w ramach TW w UE, zidentyfikować obszary i polityki UE, w których ta kooperacja wygląda dobrze lub szwankuje, oraz ujawnić główne problemy blokujące tę współpracę.

W celu odpowiedzi na drugie pytanie, zostaną sformułowane i przetestowane empirycznie hipotezy przewidujące wpływ określonych czynników na efektywność współpracy państw TW w procesie legislacyjnym UE. Efektywność ta będzie mierzona poziomem spójności Niemiec, Polski i Francji w czasie głosowań nad projektami legislacyjnymi w Radzie. Hipotezy będą uwzględniały wpływ takich czynników jak: ideologia rządów państw TW w wymiarze lewica/prawica oraz pro/anty UE, interesy ekonomiczne tych krajów, narodowość prezydencji, sprawozdawcy PE oraz komisarza odpowiedzialnych za negocjacje nad projektem, materia projektu czy socjalizacja. Hipotezy będą testowane za pomocą techniki statystycznej - wielopoziomowej regresji logistycznej na bazie danych WEIMARVOTES, która zostanie specjalnie stworzona na potrzeby projektu. Będzie się ona składać ze wszystkich głosowań w Radzie nad aktami ustawodawczymi UE, to jest rozporządzeniami, dyrektywami i decyzjami uchwalonymi w zwykłej i specjalnej procedurze ustawodawczej, które odbyły się w latach 2004-2021.

W celu odpowiedzi na trzecie pytanie zostanie przetestowana hipoteza, zgodnie z którą budowanie koalicji weimarskiej (posiadanie zgodnego lub zbliżonego stanowiska w sprawie legislacji UE) zwiększa sukces Niemiec, Polski i Francji w negocjacjach nad aktami prawnymi UE. Ponadto, opracowane będą tzw. hipotezy warunkowe, przewidujące warunki, w których współpraca weimarska powinna przynosić największe i najmniejsze zyski tym trzem krajom. Sprawdzony będzie zatem wpływ koalicji weimarskiej na sukces państw w zależności od takich czynników jak: ekstremalność preferencji koalicji weimarskiej, zajmowanie przez nią pozycji status quo (utrzymanie wcześniejszego stanu prawnego w danej sprawie), poparcie PE i KE dla stanowiska koalicji weimarskiej, narodowość prezydencji, sprawozdawcy i komisarza, ważność i materia projektu, itp. Powyższe hipotezy, uzupełnione o zmienne kontrolne, będą zweryfikowane za pomocą techniki statystycznej - wielopoziomowej regresji liniowej (lub modelu GLM) na bazie danych DEUIII (Decision-Making in the European Union III), która zostanie uzupełniona o nowe zmienne i dane związane z hipotezami. DEUIII zawiera informacje na temat preferencji państw, PE oraz KE, a także wyników negocjacji w sprawie 363 kwestii legislacyjnych, które pojawiły się w toku negocjowania 141 najważniejszych aktów prawnych UE w latach 1999-2019.